Obowiązki związane z procesem produkcyjnym

1.3.  Obowiązki związane z procesem produkcyjnym

 

1.3.1 Procesy pracy – czynniki chemiczne

 

  Pracodawca, który stosuje substancje chemiczne lub ich mieszaniny jest obowiązany w ramach prewencji bezpośredniej do realizacji wymagań zawartych w kodeksie pracy [1], rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp [2], rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych [7] oraz rozporządzeniu w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin.

Stosowane w przemyśle drzewnym substancje chemiczne i ich mieszaniny powinny być w sposób widoczny oznakowane i umożliwiające ich identyfikację [1]. Jeżeli w toku produkcji stosowane są substancje chemiczne bądź ich mieszaniny sklasyfikowane jako niebezpieczne i stwarzające zagrożenie pracodawca obowiązany jest sporządzić spis tych substancji i mieszanin oraz posiadać ich karty charakterystyki. Substancje niebezpieczne i mieszaniny niebezpieczne oraz stwarzające zagrożenie muszą być również opakowane w sposób zabezpieczający przed ich szkodliwym działaniem [1]. 

  Pracodawca stosujący w trakcie produkcji czynniki chemiczne jest obowiązany do podejmowania działań zabezpieczających pracowników lub ograniczających ryzyko zawodowe związane z ich narażeniem na te czynniki. Podstawowym działaniem pracodawcy powinno być unikanie stosowania czynnika chemicznego, który stwarza zagrożenie lub zastępowanie go czynnikiem chemicznym lub procesem, który nie stwarza zagrożenia lub zagrożenie to jest mniejsze. Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy eliminowanie lub ograniczenie ryzyka wynikającego ze stosowania czynnika chemicznego przez:

  1. właściwe zaprojektowanie i organizacja pracy,
  2. dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikami chemicznymi oraz stosowanie procedur, które zapewniają ochronę zdrowia i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy,
  3. zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych lub którzy mogą być narażeni na czynnik chemiczny,
  4. zmniejszenie do minimum czynnika chemicznego wymaganego w procesie pracy,
  5. opracowanie i stosowanie Instrukcji obchodzenia się z czynnikiem chemicznym stwarzającym zagrożenie i odpadami zawierającymi taki czynnik oraz instrukcji ich przechowywania i transportu w miejscu pracy,
  6. właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w pracach z czynnikiem chemicznym, zapewniające bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników.

Podejmowane działania muszą uwzględniać zmieniające się warunki pracy [7].

 

  Jeżeli charakter prowadzonej działalności nie pozwala na wyeliminowanie czynnika chemicznego lub zastąpienie czynnikiem stwarzającym mniejsze ryzyko pracodawca musi podjąć działania ograniczające negatywny wpływ czynnika na zdrowie pracownika poprze z wyeliminowanie lub ograniczenie uwalniania się tego czynnika do środowiska pracy poprzez właściwe projektowanie i organizację procesów pracy, stosowanie odpowiednich materiałów, stosowanie środków ochrony zbiorowej jak odpowiednia wentylacja, w ostateczności stosowanie środków ochrony indywidualnej.  W ramach ograniczania negatywnego oddziaływania czynnika chemicznego na pracownika pracodawca powinien prowadzić systematyczne kontrole stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz rejestrowanie nieprawidłowości i określenie metod ich usuwania [7].

 

  Ponieważ większość preparatów używanych w przetwórstwie drewna i produkcji mebli ma w składzie czynniki wysoce łatwopalne[1] pracodawca, w przypadku używania takich substancji musi podjąć działania zmierzające do zapobieżenia obecności w miejscu pracy substancji palnych w stężeniu stwarzającym zagrożenie lub substancji chemicznie niestabilnych w ilościach stwarzających ryzyko wybuchu lub pożaru. Jeżeli to jest niemożliwe powinien usunąć źródła zapłonu (np. iskrzenie w urządzeniach elektrycznych poprzez zastosowanie specjalnych obudów i wypełnień) oraz wyeliminować warunki, które mogą spowodować pożar lub wybuch. Jednocześnie pracodawca powinien podjąć działania zmierzające do ograniczenia skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w przypadku pożaru lub wybuchu [7].  Jeżeli stężenie substancji chemicznej lub mieszaniny przekroczy dopuszczalne najwyższe stężenia pracodawca powinien niezwłocznie podjąć  działania zmierzające do ich obniżenia do wartości dopuszczalnych.

 

 

 

                              Znak ostrzegawczy informujący o możliwości wystąpienia atmosfery wybuchowej.

 

Przed udostępnieniem miejsc, w których występuje możliwość atmosfery wybuchowej pracodawca ma obowiązek sporządzenia dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem. Dokument ten powinien zawierać, co najmniej:

 

  1. opis środków ochronnych, które zostaną podjęte w celu spełnienia wymagań rozporządzenia [20];
  2. wykaz przestrzeni zagrożonych wybuchem wraz z klasyfikacją strefy;
  3. oświadczenie pracodawcy, że:

a) miejsca pracy, urządzenia a także urządzenia ostrzegawcze są zaprojektowane, używane i konserwowane w sposób zapewniający bezpieczne i właściwe funkcjonowanie,

b)urządzenia spełniają minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy,

c) została dokonana ocena ryzyka zawodowego związanego z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej;

4. terminy dokonywania przeglądu stosowanych środków ochronnych;

5. określenie, dla wszystkich osób wykonujących pracę na rzecz różnych pracodawców w tym samym miejscu:

a) środków ochronnych,

b) zasad koordynacji stosowania tych środków przez pracodawcę odpowiedzialnego za miejsce pracy (pracodawcę na terenie zakładu pracy  którego wykonywana jest praca),

c) celu koordynacji oraz metod i procedur jej wprowadzania.

Dokument ten może być elementem innych dokumentów wymaganych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

 

  W ramach obowiązujących szkoleń bhp pracodawca musi uwzględnić szkolenie dotyczące ochrony przed wybuchem.

   Dokument zabezpieczenia przez wybuchem powinien być uzupełniony pisemnymi instrukcjami wydanymi przez pracodawcę odnoszącymi się do przestrzeni zagrożonej wybuchem oraz zastosowany powinien być system zezwoleń na do wykonywania czynności niebezpiecznych, które wpływają na inną wykonywaną pracę, stwarzając zagrożenia (np. naprawa instalacji elektrycznych, czyszczenie z pyłu wnętrza maszyny itp.) wydawanych przez osobę wyznaczoną przez pracodawcę.

   Pyły wytwarzane w toku przetwórstwa drewna powinny być odprowadzane na zewnątrz wyciągami miejscowymi lub gromadzone w inny bezpieczny sposób.

Polityka zapobiegania wybuchom powinna uwzględniać również ładunki elektrostatyczne przenoszone lub wytwarzane przez pracowników (pracownik powinien mieć zapewnione ubranie robocze niewytwarzające takich ładunków).

   Zapobieganie zagrożeniu wybuchem powinno obejmować zapewnienie w dokumencie zabezpieczenia przez wybuchem, że instalacje, urządzenia, systemu ochronne i elementy łączące  takie jak kable, przewody, rury mogą być bezpiecznie używane w atmosferze wybuchowej. Również zaprojektowanie, wykonanie, polaczenie i zainstalowanie urządzeń i elementów łączących powinno  zapewnić zminimalizowanie zagrożenia przed wybuchem w miejscach dostępnych dla osób pracujących.

 

   Pracodawca powinien również odpowiednio do wymagań zawartych w dokumencie zabezpieczenia przez wybuchem ustalić warunki ewakuacji, umożliwiające w razie bezpośredniego zagrożenia wybuchem szybkie opuszczenie przez osoby pracujące przestrzeni zagrożonej wybuchem.  W nowoudostępnianych miejscach pracy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem pracodawca musi przeprowadzić weryfikację podjętych środków zabezpieczających i sprawdzić czy zostały spełnione wszystkie wymogi niezbędne dla zapewnienia zabezpieczenia przed wybuchem. Weryfikacji takiej dokonują osoby posiadające specjalistyczne doświadczenie. Na podstawie wyników oceny ryzyka zawodowego urządzenia i systemy ochronne, których uszkodzenie zasilania może spowodować dodatkowe zagrożenie muszą mieć zapewnioną możliwość działania niezależnie od pozostałych systemów instalacji. Powinna być tez zapewniona możliwość ręcznego ich odłączenia bez negatywnego wpływu na warunki bezpieczeństwa. W przypadku zaś uruchamiania sytemu wyłączenia awaryjnego zakumulowane energie powinny zostać jak najszybciej rozproszone lub odizolowane, aby nie stanowić źródła dodatkowego zagrożenia.

   W przestrzeniach wydzielonych, jako zagrożone wybuchem stosuje się kategorię 1, 2 lub 3 (kategoria 3 tylko jeżeli strefa została zakwalifikowana do 22) urządzeń.

 

Uwaga!

 

Jeżeli w toku procesu pracy nie występują duże ilości pyłu; gromadzony pył jest odprowadzany na zewnątrz w sposób nie powodujący gromadzenia się go; urządzenia odprowadzające pyły są prawidłowo konserwowane i działają prawidłowo; pomieszczenia,  w których zbiera się pył drewna są systematycznie i odpowiednio często sprzątane, a stosowane maszyny mają zabezpieczenie przed przedostawaniem się pyłu na zewnątrz maszyn i urządzeń można przyjąć, że nie występuje zagrożenie wybuchem.

 

1.3.6. Procesy pracy – transport ręczny

 

   W trakcie pracy przy obróbce drewna jak i przy produkcji mebli często zdarza się, że pracownicy muszą przenosić materiały (drewno, płyty do produkcji mebli itp.) ręcznie, przy pomocy wózków lub ręcznie napędzanych dźwignic. W takich przypadkach pracodawca organizując prace wymagające ręcznego przenoszenia lub podnoszenia ciężarów powinien stosować zasady bezpieczeństwa określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie bhp przy ręcznych pracach transportowych [10]. W przypadku występowania w toku pracy ręcznego przemieszczania materiałów pracodawca ma obowiązek stosować odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne zmierzające do wyeliminowania prac ręcznych. Jeżeli nie jest to możliwe powinien odpowiedni organizować prace i wyposażać pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy dobrany przy uwzględnieniu wielkości przenoszonego towaru, masy i rodzaju. Przy konieczności ręcznego przenoszenia materiału pracodawca powinien zorganizować prace w ten sposób, aby ograniczyć długotrwały wysiłek fizyczny, wyeliminować nadmierne obciążenie układu mięśniowo – szkieletowego pracownika, ograniczyć do minimum odległość ręcznego przemieszczania ciężarów, uwzględnić zasady ergonomii. Należy unikać ręcznego przemieszczania materiałów, gdy: przedmiot jest zbyt ciężki, ma tendencję do wyginania się, kształt przedmiotu może powodować urazy, stanowisko pracy lub jego otoczenie uniemożliwia przemieszczanie przedmiotu na bezpiecznej wysokości lub przy prawidłowej pozycji ciała pracownika, powierzchnia jest nierówna lub śliska, powierzchnia (podłoga) ma różne poziomy, przedmiot ogranicza pole widzenia pracownika. Ostre, wystające elementy materiałów powinny być zabezpieczone w sposób eliminujący urazy. Masa przedmiotów przeznaczonych do przenoszenia przez jednego pracownika przy praca stałych nie może przekraczać 30 kg, przy pracach dorywczych (4 razy na godzinę przy łącznym czasie przenoszenia nie większym niż 4 godziny na dobę) nie może przekraczać 50 kg (dla kobiet odpowiednio 12 kg i 20 kg). Jednakże jeżeli ręczne przenoszenie przewidziane jest na wysokość 4 m lub odległość 25 m niedopuszczalne jest przekroczenie 30 kg masy przenoszonego materiału. Dopuszczalne jest ręczne przetaczanie okrągłych przedmiotów (bale drewna) jeżeli siła potrzebna do uruchomienia przetaczanego przedmiotu nie przekracza 300N przy pchaniu i 250 N przy ciągnięciu, a masa przetaczanych przedmiotów przez jednego pracownika nie przekracza 300 kg na równiej powierzchni i 50 kg przy wtaczaniu ich na pochylnie.

 

   Ręczne przenoszenie materiałów, których długość przekracza 4 m i waga 30 kg powinno odbywać się zespołowo. Przy pracy zespołowej dorywczej dopuszczalna masa przenoszonego materiału przypadającego na jednego pracownika nie może przekraczać 42 kg. Odstępy pomiędzy pracownikami powinny być co najmniej 0,75 m. Niedopuszczalne jest przenoszenie ciężarów o przekraczającej 500 kg na odległość większą niż 25 m. Przenoszenie przedmiotów długich i o dużej masie powinno odbywać się przy zastosowaniu sprzętu pomocniczego pozwalającego na transport z jak najmniejszym unoszeniem transportowanego przedmiotu. W przypadku przemieszczania towaru na wózku łączna masa z wózkiem nie powinna przekraczać 600 kg na jednego pracownika. Sposób umieszczenia towaru powinien gwarantować stabilność i równowagę. Przedmioty przewożone na wózkach nie powinny przysłaniać pola widzenia. W przypadku przemieszczania ładunku za pomocą ręcznie napędzanych dźwignic powinny one posiadać wyraźnie oznaczony dopuszczalny udźwig. Stosowane w takim przypadku krążki, wielokrążki i wciągniki powinny być przymocowane do posiadających odpowiednią wytrzymałość belek, haków, dźwigarów lub innych konstrukcji zapewniających bezpieczeństwo pracy i zapewniać w przypadku przymocowania do podłoża nieprzemieszczanie się. Wciągarki i przyciągarki powinny posiadać sprawne hamulce oraz urządzenia umożliwiające ruch wsteczny wału lub bębna. Używane krążki i liny powinny być tak dobrane aby uniemożliwiały zakleszczenie lub zsunięcie się liny. Nie wolno używać lin lub łańcuchów uszkodzonych lub o niedostatecznej wytrzymałości. Sposób zamocowania ładunku na haku powinien zapobiegać jego upadkowi lub gwałtownej zmianie położenia. Podnoszenie lub opuszczanie ładunków w miejscu przebywania pracowników powinno być poprzedzone sygnałem ostrzegawczym.