Opisy zagrożeń zawodowych
ZAGROŻENIA ZAWODOWE - INFORMACJE OGÓLNE

Zagrożenia zawodowe - Podstawowa terminologia

 

źródło:
opracowanie pt. "OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻEŃ ORAZ ZASAD OCENY I OGRANICZANIA RYZYKA ZAWODOWEGO" mgr inż. Józefa Gierasimiuka  (Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy)


Mając na względzie powszechne w warunkach przemysłowych negatywne oddziaływanie na pracujących czynników towarzyszących procesom pracy Unia Europejska (UE) w prawodawstwie i normach wprowadziła następującą terminologię:
zagrożenie – potencjalne źródło szkody (urazu lub innego pogorszenia stanu zdrowia) PN-EN ISO 12100-1:2005: wg pkt. 3.6 [1].

Termin „zagrożenie” może być uszczegółowiony z podaniem jego pochodzenia (np. zagrożenie mechaniczne, zagrożenie elektryczne) albo charakteru oczekiwanej szkody (np. zagrożenie porażeniem elektrycznym, zagrożenie cięciem, zagrożenie zatruciem, zagrożenie pożarem).

W myśl tej definicji zagrożenie:


    • istnieje stale podczas zgodnego z przeznaczeniem użytkowania maszyny (np. ruch  niebezpiecznych części przemieszczających się, łuk elektryczny w czasie spawania, niewłaściwa pozycja ciała, emisja hałasu, wysoka temperatura);

  • albo może wystąpić nieoczekiwanie (np. wybuch, zagrożenie zgnieceniem w wyniku  niezamierzonego/nieoczekiwanego// uruchomienia, wyrzucenia części w wyniku pęknięcia, upadek z powodu przyśpieszenia/zahamowania).

sytuacja zagrożenia – sytuacja, w której osoba jest narażona co najmniej na jedno zagrożenie. Narażenie może spowodować szkodę natychmiast lub po pewnym czasie wg PN-EN ISO 12100:2005 pkt. 3.9 [1].
ryzyko (zawodowe) – kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia szkody (urazu lub pogorszenia stanu zdrowia) i ciężkości tej szkody wg PN-EN ISO 12100-1:2005 pkt. 3.11 [1].

W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej przyjęta tu sekwencja:

          zagrożeniesytuacja zagrożeniaryzyko zawodowe

wyparła, dotychczas stosowaną w Polsce terminologiczną sekwencję:

czynnik(niebezpieczny, szkodliwy, uciążliwy) →zagrożenie ryzyko zawodowe

gdzie wg PN-Z-08052:1980 [2] i PN-N-18004:2001 [3]:

niebezpieczny czynnik (n) występujący w procesie pracy – czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu (natychmiast),

szkodliwy czynnik (s) występujący w procesie pracy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik szkodliwy może stać się niebezpieczny (p.1.3.2), np. hałas.

czynnik uciążliwy (u) wg PN-18004:2001- [3] to, którego oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie nie prowadząc do trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Natomiast zagrożenie – to oddziaływanie ww. czynników na człowieka, czyli występowało ono wówczas, gdy człowiek był narażony (eksponowany, wystawiony) na oddziaływanie czynnika (przekraczające dopuszczalne wartości parametrów charakteryzujących to oddziaływanie).

Termin zagrożenie stosować należy zamiast, stosowanego głównie przez medyków i chemików, terminu narażenie w przypadku gdy dotyczy to narażenia zdrowia lub życia.

Narażenie – jest to bowiem „wystawianie kogoś lub czegoś na niebezpieczeństwo, na działanie czegoś szkodliwego…. ” (wg Słownika języka polskiego PWN 2002 r. str. 268).

W związku z tym, że obecnie w Polsce stosowane są obie terminologie musimy pamiętać o podanych wyżej wzajemnych zależnościach terminologicznych, przedstawionych schematycznie na rys. 1.


Rys. 1. Schemat zależności między terminologią UE a terminologią polską stosowaną przed akcesją do UE


Poniżej podano również niektóre powszechnie stosowane terminy i ich definicje:
strefa zagrożenia (niebezpieczna) – strefa, w której występuje ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownika,
pracownik narażony –  to pracownik znajdujący się w strefie zagrożenia (niebezpiecznej),
ryzyko resztkowe – ryzyko pozostające po zastosowaniu środków ochronnych.

Wyróżnia się:
    • ryzyko pozostające po zastosowaniu środków ochronnych przez projektanta,

  • ryzyko pozostające po zastosowaniu wszelkich środków ochronnych.

dostateczne zmniejszenie ryzyka – zmniejszenie ryzyka, które, uwzględniając aktualny stan nauki i techniki, odpowiada co najmniej wymaganiom prawnym

___________________________

Bibliografia

1. PN-EN ISO 12100-1:2005: Bezpieczeństwo maszyn. Pojęcia podstawowe, ogólne zasady projektowania. – Część 1; Podstawowa terminologia, metodyka;
2. PN-Z-08052:1980: Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy. Klasyfikacja;
3. PN-N-18004:2001: System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne;