Określenie  "ręczne prace transportowe" -  oznacza każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.

Prace tego typu wykonywane są na stanowiskach wymagających przenoszenia przedmiotów o małej lub dużej masie, czynności manipulacyjnych, prac montażowych czy sterowania maszynami lub urządzeniami.

Zasady zapobiegania ryzyku zawodowemu przy ręcznych pracach transportowych określone są w postanowieniach polskiego prawa zawartych w:

• Rozporządzeniu  Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych  t.j. Dz.U. 2018 poz. 1139 
  
• oraz zaleceniach dyrektywy 90/269/EWG

Dotyczą one prawidłowych sposobów podnoszenia i przenoszenia, pokazują technikę oraz prawidłowe metody podnoszenia i przenoszenia, a także służą ich praktycznemu zastosowaniu w codziennej pracy i przy codziennych czynnościach poza pracą.

Dodatkowe ograniczenia dotyczące wykonywania ręcznych prac transportowych przez kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią oraz młodocianych określono w rozporządzeniach:

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. (Dz.U. 2017 poz. 796)

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac t.j. (Dz.U. 2016 poz. 1509)

 

 Zgodnie z ww. rozporządzeniami:

• określenie "praca dorywcza" - oznacza ręczne przemieszczanie przedmiotów, ładunków lub materiałów nie częściej niż 4 razy na godzinę, jeżeli łączny czas wykonywania tych prac nie przekracza 4 godzin na dobę
  
  
• określenia "sprzęt pomocniczy" - oznacza środki mające na celu ograniczenie zagrożeń i uciążliwości związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów, ładunków lub materiałów oraz ułatwienie wykonywania tych czynności; do środków tych zalicza się w szczególności: pasy, liny, łańcuchy, zawiesia, dźwignie, chwytaki, rolki, kleszcze, uchwyty, nosze, kosze, legary, ręczne wciągniki i wciągarki, krążki i wielokrążki linowe, przestawne pochylnie, taczki i wózki.

Poprawa bezpieczeństwa przy ręcznych pracach transportowych w polskim prawodawstwie polega przede wszystkim na:

• eliminowaniu tych prac
  
  
• dokonywaniu oceny ryzyka na  stanowiskach wymagających tego typu prac i dopasowaniu wielkości przenoszonej masy do możliwości siłowych pracownika
  
  
• ochronie zdrowia pracownika podczas podnoszenia i przenoszenia poprzez zachowywanie przez niego prawidłowej pozycji poszczególnych części ciała podczas tych czynności, a szczególnie właściwego ułożenia kręgosłupa

Ze względu na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników zatrudnionych przy ręcznych pracach transportowych PRACODAWCA powinien:

• dołożyć wszelkich starań, aby zmniejszyć zakres ręcznych prac transportowych w przedsiębiorstwie

• oceniać ryzyko zawodowe związane z wykonywaniem ręcznych prac transportowych, w szczególności biorąc pod uwagę:
  -   masę przemieszczanych przedmiotów
  -   warunki środowiska pracy
  -   organizację środowiska pracy
  -   indywidualne predyspozycje pracownika
  
  
• przedsięwziąć właściwe środki, aby to ryzyko zmniejszyć i gdzie to możliwe –  zapewnić sprzęt pomocniczy odpowiednio dobrany do wielkości, masy i rodzaju przemieszczanych przedmiotów, umożliwiający bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy

Podczas wykonywania ręcznych prac transportowych należy stosować się do kilku głównych zasad:

• stosować sprzęt pomocniczy w celu zmniejszenia obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, a w szczególności kręgosłupa
  
  
• unikać dużych skrętów i niepotrzebnego pochylania tułowia
  
  
• dążyć do tego, aby pozycja ciała była możliwie najbardziej zbliżona do naturalnej
  
  
• najkorzystniejszą wysokością, z której podnoszone są przedmioty, jest wysokość blatu stołu, wysokość ta powinna być dopasowana indywidualnie
  
  
• pole podstawy układu człowiek - przedmiot  powinno być jak największe, ale nie powinno zwiększać obciążenia kończyn dolnych
  
  
• stosować odpowiednie sposoby podczas podnoszenia przedmiotów nietypowych, o dużych rozmiarach czy dużej masie
  
  
• przedmioty przenoszone powinny mieć uchwyty
  
  
• przedmioty o dużych rozmiarach i dużej masie powinny być przenoszone zespołowo z zachowaniem wszystkich ww. środków bezpieczeństwa i zaleceń dotyczących sposobów podnoszenia i przenoszenia przedmiotów

Poradnik doboru i zastosowania urządzeń wspomagających przenoszenie ładunków na wybranych stanowiskach pracy i podczas wykonywania typowych czynności podnoszenia i przenoszenia Autor:  dr Tomasz Tokarski, CIOP-PIB 2016 r.

Filmy instruktażowe: prawidłowe ręczne przenoszenie ładunków:

Przenoszenie butli (film .AVI)	Przenoszenie kartonu (film .AVI)	Przenoszenie kosza (film .AVI)	Przenoszenie skrzyni (film .AVI)	Przenoszenie walizki (film .AVI)

Dopuszczalne masy podnoszonych i przenoszonych ładunków dla różnych kategorii pracowników:

• W razie konieczności podnoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia, należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na jednego pracownika lub zapewnić wykonywanie tych czynności przez co najmniej dwóch pracowników

• Jeżeli przedmioty są przenoszone przez jednego pracownika na odległość przekraczającą 25 metrów, masa przenoszonych przedmiotów nie może przekraczać:
  1) dla kobiet – 12 kg,
  2) dla mężczyzn – 30 kg.

• Podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie może przekraczać wartości:
  1) przy pchaniu – 300 N dla mężczyzn i 120 N dla kobiet,
  2) przy ciągnięciu – 250 N dla mężczyzn i 100 N dla kobiet.

• Dopuszczalne jest ręczne przetaczanie i wtaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (w szczególności beczek, rur o dużych średnicach), pod warunkiem zachowania wartości sił wynoszących przy pchaniu 300N dla mężczyzn i 120N dla kobiet, przy ciągnięciu 250N dla mężczyzn i 100N dla kobiet oraz spełnieniu następujących wymagań:
  1) masa ręcznie przetaczanych przedmiotów, po terenie poziomym o twardej i gładkiej nawierzchni, nie może przekraczać 200 kg na jednego mężczyznę i 80 kg na jedną kobietę,
  2) masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie nie może przekraczać 50 kg na jednego mężczyznę i 20 kg na jedną kobietę.

• Przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m oraz masa przekracza 30 kg dla mężczyzn i 20 kg dla kobiet, powinno odbywać się zespołowo, pod warunkiem aby na jednego pracownika przypadała masa nie przekraczająca:
  - przy pracy stałej – 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet
  - przy pracy dorywczej – 42 kg dla mężczyzn i 17 kg dla kobiet

• Niedopuszczalne jest zespołowe ręczne przemieszczanie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub
  o masie przekraczającej 500 kg dla mężczyzn i 200 kg dla kobiet