Opisy zagrożeń zawodowych
NARAŻENIA NA PROMIENIOWANIE OPTYCZNE

 

 

Słoneczne promieniowanie nadfioletowe (UV)

żródło: opracowanie "Słoneczne promieniowanie nadfioletowe (UV)", mgr Julita Biszczuk-Jakubowska

Promieniowanie słoneczne jest ważnym naturalnym czynnikiem tworzącym klimat Ziemi. Nadfioletowe pasmo promieniowania słonecznego odgrywa istotną rolę w wielu procesach biosfery i ma ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Ma wiele dobroczynnych oddziaływań, ale może być również bardzo szkodliwe w przypadku przekroczenia wartości granicznych ekspozycji. Aby uniknąć przykrych skutków działania nadmiernej ilości  promieniowania UV, zarówno ostrych jak i przewlekłych, człowiek powinien ograniczyć swoją ekspozycję na Słońce stosując środki ochronne.

Promieniowanie nadfioletowe dzielone jest na 3 pasma (Rys. 1): UV-C, UV-B i UV-A. Całość promieniowania UV-C oraz znaczna część promieniowania UV-B jest pochłaniana w atmosferze przez ozon, parę wodną, tlen i dwutlenek węgla. Ozon jest głównym pochłaniaczem promieniowania UV-B, zmniejszenie jego warstwy w atmosferze zwiększa ilość UV-B docierającego do powierzchni Ziemi. Promieniowanie UV-A jest minimalnie pochłaniane w atmosferze. W związku z tym promieniowanie UV docierające do człowieka składa się głównie z UV-A i  UV-B.



Rys. 1. Pasma promieniowania UV

Promieniowanie nadfioletowe docierające do powierzchni Ziemi ma duży wpływ na zdrowie człowieka. Oddziaływuje ono z ludzką skórą. Część promieniowania jest od niej odbijana, część rozpraszana a część wnika w tkanki skóry. Głębokość przenikania zależy od długości fali. Promieniowanie UV-B przenika jedynie do naskórka, podczas gdy UV-A przenika głębiej, aż do skóry właściwej.
Bezpośrednią reakcją skóry po ekspozycji na Słońce jest powstawanie rumienia. Natychmiastowe (wywołane przez promieniowanie UV-A) ciemnienie skóry u ludzi o ciemnej karnacji jest reakcją nietrwałą i zanika po kilku godzinach. Trwała barwnikowa reakcja (wywoływana głównie przez UV-B) jest widoczna po 2-3 dniach i utrzymuje się przez 2-3 miesiące. Przy dużych dawkach promieniowania UV i długotrwałej, jednorazowej ekspozycji na Słońce może dojść do ostrych oparzeń słonecznych.

Do przewlekłych skutków działania promieniowania nadfioletowego na skórę człowieka zalicza się np. nowotwory skóry. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka, sprzyjającym powstawaniu raka skóry, jest nadmierna ekspozycja na Słońce czy oparzenia słoneczne skóry, zwłaszcza w dzieciństwie i wczesnej młodości. Czynnikiem predysponującym do rozwoju raka skóry jest również fenotyp człowieka. Ludzie o jasnej karnacji skóry, niebieskich bądź zielonych oczach oraz jasnych włosach są bardziej narażeni na nowotwory skóry.

Do opisania wpływu promieniowania UV na wywołanie określonego biologicznego efektu wykorzystuje się biologicznie czynne promieniowanie UV (UVBE). Promieniowanie UVBE otrzymuje się mnożąc wartości natężenia napromienienia promieniowania UV dla danej długości fali przez funkcję skuteczności widmowej określonego efektu i całkując tę wielkość w przedziale długości fal z zakresu UV. Funkcje skuteczności widmowej opisują wpływ promieniowania UV w zależności od długości fali na wywołanie określonej biologicznej reakcji, np. powstawanie rumienia skóry (erytema), nieczerniakowego raka skóry, czerniaka złośliwego.

Jednostką miary promieniowania UV odpowiedzialnego za wywołanie rumienia na skórze człowieka jest Indeks UV (UVI). Zakres wartości Indeksu UV rozciąga się od 0 wzwyż. Wyróżnia się 5 poziomów UVI (Rys. 2): niski – UVI<2, umiarkowany – 3-5 UVI, wysoki – 6-7 UVI, bardzo wysoki – 8-10 UVI, ekstremalny UVI>11. Im wyższa wartość UVI, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia rumienia i poparzeń skóry i tym szybszy czas ich pojawienia się.



Rys.2 Poziomy Indeksu UV




Rys. 3 Schemat zalecanej ochrony przed promieniowaniem UV w zależności od wartości Indeksu UV

W Polsce w okresie letnim promieniowanie erytemlane przyjmuje wartości  wysokiego i bardzo wysokiego UVI. W takich przypadkach biologicznie czynne promieniowanie UV, bez zastosowania należytej ochrony przed jego działaniem, stanowi duże zagrożenie dla zdrowia człowieka.


Ponadto, na uwagę zasługuje fakt, że natężenie napromienienia promieniowania UV odpowiedzialnego na powstawanie nieczerniakowego raka skóry jest znacznie wyższe niż promieniowania erytemalnego. W Polsce w okresie letnim występują dwukrotnie wyższe wartości kancerogennego promieniowania UV niż erytemalnego.

Film edukacyjny "Słoneczne promieniowanie UV"


System Informacyjny o słonecznym promieniowaniu UV

W miesiącach letnich, od maja do września na stronie internetowej www.pogodynka.pl  prezentowana jest jednodniowa prognoza Indeksu UV. Prognoza na następny dzień dostępna jest codziennie po południu w postaci dwóch map: dla bezchmurnego nieba i z uwzględnieniem zachmurzenia.

Ośrodek Aerologii IMGW-PIB wykonuje pomiary natężenia słonecznego promieniowania UV. Monitoring promieniowania UV w trybie rzeczywistym prowadzony jest na sześciu stacjach: Łeba, Mikołajki, Legionowo, Katowice, Zakopane, Kasprowy Wierch. Na stronie internetowej, w godzinach 7-19 czasu lokalnego  dostępne są : mapa zbiorcza ze średnim Indeksem UV oraz wykresy Indeksu UV (chwilowego i średniego) z poszczególnych lokalizacji.

Na stronie internetowej będą również zamieszczone informacje o bieżącej i prognozowanej wartości Indeksu UV dla wszystkich stacji pomiarowych w postaci obrazów do prezentacji na wyświetlaczach LCD. Na obrazie prezentowane są:

    • wykres prognozy Indeksu UV na dany dzień dla bezchmurnego nieba w formie barwnych pól w kolorach odpowiadających poziomowi Indeksu UV
    • wykres wartości bieżącej Indeksu UV w formie rysowanej linii
    • wartość liczbowa Indeksu UV wraz ze słownym opisem w kolorze odpowiadającym poziomowi Indeksu UV
    • legenda poziomu i zakresu Indeksu UV oraz objaśnienia



Ponadto na terenie Ośrodka Aerologii IMGW-PIB, przy drodze krajowej nr 61 została uruchomiona prototypowa tablica informacyjna LED o bieżącej i prognozowanej wartości Indeksu UV. Na tablicy LED prezentowane są:


    • na górnym polu wyświetlana jest bieżąca wartość Indeksu UV, kolor wyświetlanych cyfr odpowiada poziomowi Indeksu UV
    • na dolnym polu przedstawiany jest słowny opis bieżącej wartości Indeksu UV oraz informacja o maksymalnym prognozowanym na dany dzień Indeksie UV w bezpośrednim Słońcu

 

 

Inne Materiały do pobrania:

Ulotka - Słoneczne promieniowanie UV
Ulotka - System informacyjny o słonecznym promieniowaniu UV

Opracowano przez Ośrodek Aerologii, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy w ramach projektu "Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy" finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, koordynowanego przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy