Szczególne rodzaje pracy
PROBLEMY ZAWODOWE PRACOWNIKÓW STARSZYCH

 

Zarządzanie wiekiem w polskich przedsiębiorstwach – wybrane wyniki badań własnych

 

Celem badań prowadzonych w CIOP-PIB[1], była ocena działań podejmowanych w polskich przedsiębiorstwach ukierunkowanych na utrzymanie w zatrudnieniu pracowników starszych (50+).

Badaniami objęto 200 firm oraz 500 pracowników w wieku 50+ (250 kobiet i 250 mężczyzn), zatrudnionych w małych (10-49 zatrudnionych), średnich (50-249)
i dużych (>249) przedsiębiorstwach, reprezentujących 5 wybranych sekcji PKD: Przetwórstwo przemysłowe, Budownictwo, Handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa pojazdów samochodowych, Działalność w zakresie administrowania i działalność wspierająca oraz Opieka zdrowotna i pomoc społeczna. W wybranych sekcjach PKD, wg danych GUS zatrudnionych jest najwięcej pracowników 50+.

Badania przeprowadzone w 200 firmach, wśród pracodawców lub ich przedstawicieli, wskazują, iż najważniejszą korzyścią z zatrudniania pracowników

50+ było przekazywanie wiedzy młodym pracownikom (mentoring) (85,5%). Dalej znalazły się: dbałość o wizerunek firmy (73,5%), mniejsza absencja, związana przede wszystkim z ustabilizowaną sytuacją rodzinną (70%), zachowanie ciągłości wiedzy i doświadczenia w firmie (49%) oraz korzyści ekonomiczne (34,5%). Rozkład częstości wskazywanych korzyści, w podziale na branże, był zbliżony. Przekazywanie wiedzy młodym pracownikom przez starszych (mentoring) najczęściej było wskazywane w sekcji Opieka zdrowotna (90%). Druga co do częstości wskazywana korzyść – dbałość o wizerunek firmy najczęściej wskazywana była w Administrowaniu i działalności wspierającej (80%).



[1] w ramach II etapu programu wieloletniego pn „Poprawa Bezpieczeństwa i Warunków Pracy” finansowanego 
w latach 2011-2013 w zakresie zadań służb państwowych przez  Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy- Państwowy Instytut Badawczy

 

Rekrutacja

 

Specjalny program zatrudniania (brak dyskryminacji ze względu na wiek, adresowanie ogłoszeń do kandydatów 50+, współpraca z urzędami pracy) zadeklarowało tylko 9,5% przedsiębiorstw. Najwięcej firm stosujących taki program pochodziło z branży Handel; w Opiece medycznej żadna placówka nie posia

 

Specjalnego programu zatrudniania żadne, spośród badanych małych przedsiębiorstw nie posiadało. Przy czym program taki zadeklarowało 6% średnich i 30% dużych przedsiębiorstw dała takiego programu.

 

Rozwój zawodowy

 

Prawie 60% firm zadeklarowało, że awansuje pracowników starszych, najwięcej takich firm pochodziło z sekcji Opieka medyczna (80%). Około 50% firm podało, że ich pracownicy starsi są zachęcani do dalszego kształcenia, np. poprzez dodatkowe urlopy w celu kształcenia; najwięcej takich firm należało do Opieki medycznej (83%), najmniej było ich w Przetwórstwie (25%). W 67% firm pracownicy starsi uczestniczyli
w szkoleniach swoich młodszych kolegów, najczęściej w Opiece medycznej (80%). Tylko w niespełna 18% przedsiębiorstw prowadzone były kursy/szkolenia adresowane specjalnie do starszych pracowników. Różnice były istotne statystycznie (ryc. 1). W najmniejszym stopniu dotyczyło to małych firm (5%); dla porównania dużych było aż 42%

 

Ryc. 1. Działania związane z rozwojem zawodowym (% firm, N=200)

 

Promocja zdrowia

 

Tylko w niespełna 7% firm prowadzone było poradnictwo dotyczące prozdrowotnego stylu życia – najmniej firm pochodziło z sekcji Przetwórstwo (3%) a w niespełna 6% poradnictwo dotyczące procesów starzenia się i możliwości ich opóźniania – najmniej również w Przetwórstwie (3%). W ok. 1/3 firm starszym pracownikom oferuje się bezpłatne pakiety usług medycznych oraz karnety na zajęcia sportowe, (ryc. 2).

 

Ryc. 2. Działania w zakresie ochrony zdrowia pracowników 50+ (% firm, N=200)

 

Spośród wymienionych działań, w małych przedsiębiorstwach, poza pakietami usług medycznych oraz karnetami na zajęcia sportowe nie zadeklarowano żadnych działań, związanych z dbałością o zdrowie pracowników. Działania takie w największym stopniu prowadziły firmy duże.

 

Organizacja i warunki pracy

 

Ponad 55% badanych firm zadeklarowało, że zadaje swoim starszym pracownikom pytania o ich satysfakcję z pracy związaną z jej warunkami i organizacją. W 45% firm pracownicy 50+ mają możliwość pracy w elastycznym czasie (np. ruchome godziny rozpoczynania i kończenia pracy), najwięcej firm pochodziło tu z sekcji Administrowanie (57,5%) W ponad 48% przedsiębiorstw stosuje się przeniesienia między stanowiskami, z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia, a w prawie 45% – modyfikację stanowisk w celu ich lepszego dopasowania do potrzeb i możliwości starszych pracowników. W prawie 33% firm zadeklarowano, iż  z pracownikami prowadzi się rozmowy dotyczące ich potrzeb w zakresie organizacji i warunków pracy. Powyższe działania najczęściej podejmowano w Handlu i Opiece medycznej (ryc. 3).

 

Ryc. 3. Działania w zakresie organizacji i warunków i pracy (% firm, N=200)

 

W przypadku pracy w elastycznym czasie, taką możliwość mieli częściej pracownicy firm małych (51%) niż średnich (39%) i dużych (42%). Częstsze kontrole warunków pracy w kontekście zdrowia i bezpieczeństwa zadeklarowało zaledwie 5% małych przedsiębiorstw (dla porównania dużych – 42%).

 

Ogólne odczucia pracowników 50+ związane z zatrudnieniem

 

Niespełna 20% pracowników podało, ze czują się dyskryminowani w swojej firmie ze względu na wiek. Ponad 93% respondentów (zbliżone odsetki kobiet i mężczyzn) podało, że utrzymuje w pracy dobre relacje z młodszymi kolegami. Prawie 87% pracowników czuło się potrzebnymi w swojej firmie. Również duży odsetek osób (niemal 80%) miało poczucie uznania w firmie ze względu na swoją wiedzę i doświadczenie (ryc. 4). Ponad połowa badanych osób wykonywała prace zgodne z wyuczonym zawodem, odpowiadające ich umiejętnościom (54,8%).

 

Ryc. 4. Odczucia pracowników 50+ (%, N=500)

 

W wyniku przeprowadzonych badań i analiz otrzymanych wyników przeprowadzonych wśród 200 pracodawców i 500 pracowników starszych, sformułowano następujące wnioski:

 

  1. Wśród zbadanych przedsiębiorstw, zatrudnienie pracowników starszych było niewielkie (ok. 23%). Pomimo tego, pracownicy 50+ podali, iż dobrze czują się w swoich firmach oraz maja dobre relacje z młodszymi kolegami. Niespełna 1/5 czuła się dyskryminowana.
  2. Niewielki odsetek zbadanych firm (9,5%) posiadał specjalny program zatrudniania pracowników starszych. Istnieje zatem potrzeba zwiększania świadomości pracowników na ten temat, ukazując im korzyści z zatrudniania pracowników 50+.
  3. Najmniej działań skierowanych do pracowników 50+ dotyczyło ochrony
    i promocji zdrowia (firmy małe w ogóle nie deklarowały tego typu działań). Istnieje potrzeba zwiększania wśród pracodawców i pracowników świadomości w zakresie znaczenia promocji zdrowia pracowników, nie tylko starszych.
  4. Najmniej działań ukierunkowanych na utrzymywanie w zatrudnieniu pracowników starszych zadeklarowały firmy małe, a najwięcej duże. Zatem poradnictwo dotyczące zarządzania wiekiem powinno być skierowane przede wszystkim do firm małych.
  5. Około 1/5 pracowników przyznało, że istnieje potrzeba prowadzenia w ich firmach działań skierowanych do starszych pracowników. Wśród rodzajów działań najczęściej pojawiały się: podnoszenie kwalifikacji, kursy komputerowe, nauka języków obcych, ochrona i promocja zdrowia.
  6. Niezbędne jest promowanie aktywności zawodowej osób 50+ oraz rozpowszechnianie korzyści wynikających z ich zatrudniania.