Opisy zagrożeń zawodowych
ZAGROŻENIA BIOLOGICZNE

Główne kierunki i zasady profilaktyki i zwalczania  czynników biologicznych

źródło:  "Nauka o pracy: bezpieczeństwo, higiena i ergonomia"
opracowanie: prof. dr hab. Jacek Dutkiewicz - Instytut Medycyny Wsi, Lublin

W celu zmniejszenia skutków narażenia na biologiczne czynniki szkodliwe środowiska pracy, stosowane są następujące działania medyczne, technologiczne i organizacyjne :

    • szczepienia ochronne wysoce narażonych grup pracowników, stosowane m.in. do zabezpieczenia pracowników służby zdrowia przed wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV), wirusem różyczki, prątkami gruźlicy i innymi drobnoustrojami oraz do zabezpieczenia szczególnie narażonych grup rolników i leśników przed chorobami odzwierzęcymi (bruceloza, leptospirozy, kleszczowe zapalenie mózgu, wścieklizna);
    • stała opieka lekarska i badania profilaktyczne narażonych grup pracowników;
    • szczególne zabezpieczenie przy pracy z czynnikami wysoce zakaźnymi, obejmujące m.in. izolację i odpowiednie oznakowanie pomieszczeń, w których takie prace są prowadzone, stosowanie odpowiedniej wentylacji i obiegu powietrza zapewniającego jałowość pomieszczeń, gruntowną dezynfekcję, efektywne odprowadzanie i niszczenie odpadów; laboratoria powinny być zaopatrzone w odpowiednie boksy, komory z laminarnym nawiewem powietrza i inne urządzenia zabezpieczające [7]; pracodawca powinien zapewnić pracownikom apteczki, środki odkażające, odzież ochronną oraz możliwość bezpiecznego przebierania się i kąpieli w izolowanych pomieszczeniach;
    • indywidualne środki ochronne (ochrony osobiste) w rolnictwie i innych zawodach, gdzie występuje narażenie na pyły organiczne: respiratory nowej generacji z wymuszonym przepływem powietrza (klasy P3) skutecznie chroniące drogi oddechowe przed szkodliwymi bioaerozolami, a także maski osłaniające twarz, fartuchy, kombinezony ochronne, rękawice i długie buty [30];
    • zapobieganie rozwojowi drobnoustrojów i roztoczy w składowanych surowcach poprzez: szybki zbiór zboża i siana z pól, zapobiegający zamoknięciu i samozagrzewaniu sprzyjającemu rozwojowi alergizujących drobnoustrojów; suszenie pasz za pomocą wentylatorów, lub przenośnych suszarni; właściwe przechowywanie surowców roślinnych w warunkach niskiej temperatury i wilgotności; stosowanie nowych technologii przechowywania pasz w atmosferze CO2 w hermetycznych silosach [6, 17];
    • zapobieganie rozwojowi potencjalnie szkodliwych grzybów i bakterii w różnych elementach poszczególnych środowisk pracy (takich jak np. stemple w kopalniach, emulsje olejowe w przemyśle maszynowym, zawilgocone materiały archiwalne) przez efektywne stosowanie nieszkodliwych dla ludzi biocydów, niedopuszczanie do zawilgocenia ścian budynku i przedmiotów, skuteczną wentylację pomieszczeń;
    • utrzymywanie w czystości i okresowa dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich, usuwanie szkodliwego bioaerozolu z powietrza metodą mgielną (fogging), skrapianie ściółki i surowców płynami zmniejszającymi emisję pyłu [16];
    • doskonalenie systemów wentylacyjnych w przemysłowym i rolniczym środowisku pracy, hermetyzacja i automatyzacja procesu produkcyjnego, stosowanie bezpiecznych maszyn nie emitujących bioaerozoli [16];

    • oświata zdrowotna, realizowana poprzez: kursy, wykłady, pogadanki, projekcje filmów, rozpowszechnianie kaset wideo, książek, broszur i ulotek, quizy i konkursy z nagrodami, audycje radiowe i telewizyjne; jest to najtańszy, a równocześnie niezwykle skuteczny środek zapobiegawczy; wykazano, że rolnicy, którzy zdają sobie sprawę z zagrożenia, jakie stanowi kontakt z pyłem ze spleśniałego surowca, rzadziej chorują na „płuco rolnika” i inne choroby wywołane przez pył [6, 17, 30].

 
Główne zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez szkodliwe czynniki biologiczne wśród pracowników służby zdrowia, laboratoriów i przemysłu biotechnologicznego (np. w wytwórni szczepionek)
    • stosowanie odzieży ochronnej przy pracy z materiałem zakaźnym lub chorymi pacjentami, instalacja zbiorników z płynem odkażającym na stanowiskach pracy, przestrzeganie zasad sterylizacji
    • natychmiastowa dezynfekcja w razie skażenia materiałem zakaźnym, powiadomienie o przypadku skażenia bezpośredniego przełożonego
    • odpowiednia konstrukcja pomieszczeń laboratoryjnych lub produkcyjnych, dostosowana do klasy zagrożenia, jaką przedstawiają czynniki będące obiektem prac w danym zakładzie. Wykonanie stołów laboratoryjnych i ścian z materiałów umożliwiających skuteczną dezynfekcję, stosowanie wydajnych filtrów w obiegu powietrza, odpowiednia konstrukcja śluzy wejściowej i kabin odkażających, zapewnienie przestronnych stanowisk pracy, okresowe odkażanie całych pomieszczeń
    • automatyzacja prac pozwalająca na uniknięcie ryzykownych sposobów pracy (np. pipetowania ustami)
    • oznakowanie pomieszczeń zakaźnych międzynarodowym znakiem oznaczającym zagrożenie biologiczne, przestrzeganie zakazu wstępu do tych pomieszczeń osobom niepowołanym
    • szczepienia ochronne grup zawodowych narażonych na potencjalny kontakt z danym czynnikiem, o ile skuteczna szczepionka jest dostępna (np. anty-HBV)

    • odpowiednia opieka lekarska, prowadzenie ewidencji osób szczególnie narażonych, prowadzenie szkoleń bhp

Główne zasady profilaktyki chorób wywoływanych wśród rolników przez szkodliwe czynniki biologiczne
    • należyte przechowywanie surowców roślinnych, nie dopuszczające do rozwoju drobnoustrojów i rozkruszów
    • szybki zbiór zboża i siana z pól, suszenie przemokniętego siana w celu zapobieżenia rozwojowi alergizujących i toksycznych drobnoustrojów
    • automatyzacja i modernizacja procesów produkcyjnych w rolnictwie; np. stosowanie nowych technologii przechowywania pasz w stanie świeżym w silosach i automatycznego karmienia zwierząt, w celu redukcji narażenia na pył zawierający szkodliwe czynniki biologiczne
    • utrzymywanie czystości w pomieszczeniach hodowlanych, regularne usuwanie gnojowicy, stosowanie okresowej dezynfekcji
    • doskonalenie wentylacji pomieszczeń gospodarskich, redukcja zapylenia przez mgławienie i inne zabiegi
    • stosowanie kabin z wentylacją w nowych maszynach rolniczych
    • stosowanie masek, respiratorów i odzieży ochronnej
    • stosowanie szczepień ochronnych przeciw chorobom odzwierzęcym
    • okresowe badania lekarskie rolników szczególnie narażonych

    • promocja oświaty zdrowotnej, mającej szczególnie duże znaczenie w eliminowaniu szkodliwości zawodowych rolników