Logo CIOP CIOPMapa serwisu English version
CIOPWsteczPoziom wyżejCIOP
.. | Produkcja cementowej powłoki penetrująco-uszczelniającej na konstrukcje betonowe i żelbetowe | Szlifowanie elementów wykonanych ze stali łożyskowej i stali narzędziowej ściernicą ceramiczną zawierającą tlenek krzemu | Produkcja, bezpieczne użytkowanie i usuwanie wyrobów zawierających azbest | Przemysł sztucznych włókien mineralnych | Wydobywanie i przerób surowców zawierających wolną krystaliczną krzemionkę | Przerób drewna | Przetwarzanie surowców roślinnych | Przerób krzemionki bezpostaciowej | Produkcja włókien ceramicznych oraz wyrobów z włókien ceramicznych

Wydobywanie i przerób surowców zawierających wolną krystaliczną krzemionkę

[wg BIULETYNU, Zeszyt 5, Warszawa, 1988 i Higiena pracy, Tom I. Łódź 1999]

Ogólna charakterystyka minerałów zawierających wolną krystaliczną krzemionkę

Kwarc jest jednym z najczęstszych minerałów, w którym zawartość domieszek nie przekracza zazwyczaj 10-3%. Rozpuszczalność kwarcu w wodzie i płynach ustrojowych jest minimalna, uzależniona głównie od temperatury i pH roztworu, stopnia krystalizacji i wymiaru cząstek.

Właściwości krystobalitu są mniej zbadane niż kwarcu. Zawartość domieszek w krystobalicie jest znacznie większa niż w kwarcu. Jego rozpuszczalność w wodzie i roztworach alkalicznych jest zbliżona do rozpuszczalności kwarcu.

W trydymicie zawartość SiO2 wynosi 95-97%. Jego rozpuszczalność w wodzie, podobnie jak kwarcu, jest niewielka, ale łatwiej rozpuszcza się w roztworach o pH powyżej 7.

Zastosowanie minerałów zawierających wolną krystaliczną krzemionkę

Występujący w przyrodzie krystaliczny ditlenek krzemu  jest bardzo szeroko stosowany w przemyśle chemicznym, szklarskim, ceramicznym, materiałów budowlanych i ściernych, optycznym,  w odlewnictwie, itd. Jedna z odmian krystalicznych ditlenku krzemu (kwarc), dzięki właściwościom dielektrycznym i piezoelektrycznym, znajduje zastosowanie w przemyśle elektronicznym.

Narażenie zawodowe na pyły zawierające wolną krystaliczną krzemionkę

Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. nr 280, poz. 2771, zm. Dz. U. 2005, nr 160, poz. 1356) pyły krzemionki krystalicznej są uważane w Polsce za pyły prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi.

Pyły przemysłowe zawierające wolną krystaliczną krzemionkę należą do pyłów o wysokim stopniu rozdrobnienia i o bardzo zróżnicowanym wymiarze cząstek. Pyły takie zawierają duży odsetek frakcji wdychanej i tym samym istnieje prawdopodobieństwo przeniknięcia cząstek pyłu do pęcherzyków płucnych.

Najwyższe zawartości krystalicznej krzemionki w pyłach zanieczyszczających środowisko pracy występują przy wydobyciu i przerobie surowców mineralnych, produkcji ceramiki, materiałów budowlanych, ogniotrwałych, w hutnictwie, przemyśle metalowym i szklarskim. W poniższej tabeli są przedstawione źródła oraz zawartości krystalicznej krzemionki w pyłach, na które są narażeni pracownicy należący do podstawowych grup zawodowych.

Zawartość wolnej krystalicznej krzemionki w pyłach występujących w środowisku pracy
[wg Higiena pracy, Tom I. Łódź 1999]

Dział gospodarkiMiejsce pracy i/lub wykonywana czynnośćŹródło krystalicznej krzemionkiNajczęściej występująca zawartość krystalicznej krzemionki w pyle zawieszonym w powietrzu
górnictwo i kopalnictwopodziemne kopalnie węgla kamiennegozanieczyszczenia kopaliny, skały płonne 2-10%
kamieniołomy i przerób surowców skalnychkwarc, piaskowiec, łupek kwarcytowy surowiec skalny 70-95%
granit  surowiec skalny 20-30%
wapienie i gipszanieczyszczenie surowców skalnych, skały płonne 2-5%
zaopatrywanie w energię elektrycznąelektrownie i elektrociepłownie materiał opałowy, popiół 3-10%
działalność produkcyjnahuty żelaza, odlewnie żeliwamateriały ogniotrwałe, piasek 2-25%
zakłady ceramiki szlachetnej, elektoceramiki, porcelitu, kamionki, ceramiki sanitarnejsurowce: piaski, kwarce, gliny, skalenie, kaoliny, łupki i inne 15-25%
Budownictwoprodukcja materiałów budowlanychsurowce: piaski, gliny, wapienie i innek 2-20%
Rolnictwouprawa i magazynowanie zbóżgleba 1-10%
zbiór i oczyszczanie buraków cukrowych oraz warzywgleba 10-30%


Stężenie pyłu zawierającego wolną krystaliczną krzemionkę waha się w bardzo szerokich granicach, co jest uzależnione od rodzaju przerabianych surowców, stosowanej technologii, stopnia hermetyzacji maszyn i urządzeń, efektywności działania urządzeń wentylacyjnych itp.

Liczba pracowników narażonych na pyły zawierające wolną krystaliczną krzemionkę jest trudna do precyzyjnego ustalenia. Obejmuje ona górników węgla i górników surowców skalnych, hutników i odlewników, pracowników przemysłu ceramicznego, budownictwa, przemysłu maszynowego, okrętowego, rolnictwa i innych.

Metody badania pyłów zawierających wolną krystaliczną krzemionkę

Badanie zawartości pyłu całkowitego zgodnie z normą PN-91/Z-04030/05.
Badanie zawartości pyłu respirabilnego zgodnie z normą  PN-91/Z-04030/06.
Badanie zawartości wolnej krystalicznej krzemionki zgodnie z normami  PN-91/Z-04018/02,  PN-91/Z-04018/03, PN-91/Z-04018/04).

Na górę strony

Siedziba instytutu
Strona głównaIndeks słówStrona BIPCIOP